Oczekiwania a możliwa przyszłość polskiej kultury

Kultura przez większość badaczy czy filozofów rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa, ogół, zarówno materialnych, jak i niematerialnych, wytworów ludzkich. Jak twierdzą inni kultura jest złożoną całością, która obejmuje nie tylko wiedzę, ale też wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa. Kultura jest tworem zbiorowym i obejmuje całe ludzkie życie. Podobnie jak otaczająca nas rzeczywistości podlega ciągłym zmianom i przekształceniom. Warto więc postawić sobie pytanie czymże bez kultury byłoby ludzkie życie?

Kultura w życiu każdego człowieka odgrywa znaczącą rolę. To ona kształtuje w nim pewne postawy i zachowania, jest wyznacznikiem ogólnie przyjętych norm i zasad. Dzięki niej każdy z nas potrafi dostrzec to, co do tej pory było nieosiągalne, co wykraczało poza ludzkie możliwości. Kultura wyraża człowieka, jego potrzeby i oczekiwania. Jest więc zewnętrznym wyrazem duszy, drogą do poznania ludzkiego. Ponadto jest sposobem istnienia i bytowania na ziemi oraz przetrwania w trudnej i wymagającej rzeczywistości. Kształtuje w nas wiarę w ideę czy naukę czy sztukę i to właśnie jej zawdzięczamy rozwój ludzkiej natury. Odzwierciedla siłę i potęgę narodu. Kultura nie jest jedynie domeną tworzących ją artystów. Jej wpływy możemy obserwować niemal w każdej dziedzinie życia.

Znając i rozumiejąc już pojęcie kultury należy w tym miejscu naszych rozważań zastanowić się nad oczekiwaniami i możliwą przyszłością polskiej kultury. Styl życia i mentalność Polaków kształtowały się przez ponad tysiąc lat. Narodowa kultura rodziła się pod wpływem wielu różnorodnych tradycji. Przenikanie się obcych kultur można było obserwować np. w strojach, zwyczajach, zachowaniach, a nawet budowlach. Naród polski chętnie też interesował się i korzystał z osiągnięć obcych twórców, zarówno poetów, pisarzy czy malarzy, muzyków. To wszystko złożyło się na to, iż kultura polska ciągle ewoluowała i ulegała przeobrażeniom, a co za tym idzie stawiała przed społeczeństwem nowe oczekiwania i możliwości. Wówczas stanowiła ona pewną odrębność, miała swoje wyraźne granice. A jak sytuacja wygląda obecnie? Jakie oczekiwania stawia społeczeństwo przed polską kulturą? Czy przyszłość jej napawa nas optymizmem?

Wydawać by się mogło, iż granice kultury polskiej na tle całej Europy oraz innych kontynentów, zwłaszcza Ameryki, ulegają powolnemu zatarciu. Ciągle bowiem możemy obserwować napływ obcych produktów na rynek polski. Jednak niestety wraz z falą zachodniego towaru Polacy powoli przejmują zachodni styl życia, sposób zachowania, postępowania i (o zgrozo!) zupełnie nową i nieznaną nam tradycję. Największa fala nowości napływa do nas z Ameryki Północnej, a dokładniej ze Stanów Zjednoczonych. To właśnie kultura amerykańska stała się dla Polaków źródłem inspiracji. Przejmujemy z niej niemal wszystko i niemal z każdej dziedziny życia. I tak choćby znane w Ameryce święto Halloween obchodzone przed dniem Wszystkich Świętych. W Polsce jeszcze w latach 80 zupełnie nieznane. Coraz częściej jednak obserwujemy jak organizowane są spotkania, na których goście przychodzą przebrani w stroje budzące grozę i strach. Przed domami zaś ustawiane są dynie, które w tym dniu pełnią rolę lampy. Dziwne więc wydaje się, iż polskie dzieci nie przejęły jeszcze zwyczaju chodzenia po domach i zbierania cukierków, lecz można przypuszczać, że to tylko kwestia czasu. Kolejnym przykładem obcych wpływów na polską kulturę są tak zwane "bary szybkiej obsługi", w których serwuje się posiłki zupełnie odbiegające od polskich upodobań kulinarnych. Bo czy słynny hot dog (w wolnym tłumaczeniu "gorący pies") to typowo polskie danie? Czy jednak nie lepiej zastąpić go tradycyjnym, polskim i dobrze wszystkim znanym kotletem schabowym? Niestety ta praktyka nie jest wprowadzana w życie. Niemal w każdym większym mieście widzimy słynne "restauracje" Mc Donald's czy KFC , które wypełnione są po brzegi klientami. Miejmy jednak nadzieję, że wkrótce skończą się czasy, kiedy to główną atrakcją wycieczki szkolnej jest wizyta w Mc Donald's . Kulturę polską tworzą nie tylko bary szybkiej obsługi czy amerykańskie święta, ale też oryginalne i specyficzne słownictwo zaczerpnięte rodem zza oceanu. Chyba nie ma już w Polsce ludzi, którzy nie wiedzą co znaczy słynne i jakże popularne yes czy no. Coraz częściej z ust osób starszych możemy usłyszeć "polskie" ok jako wyraz akceptacji. Zasób słownictwa polskiej młodzieży nie ogranicza się jedynie do kilku krótkich i nieporadnych słów. Ich leksyka jest nadzwyczaj bogata i rozwinięta. Dla nich takie zwroty jak great , hello , no problem , very good stanowią swoisty system znaków potrzebnych do porozumiewania się ze znajomymi. Przypuszczać można, iż zupełnie obce i nic nieznaczące są im staropolskie wujna (żona brata matki) czy nyniejszy (obecny). Jednak w tym miejscu należy się głębiej zastanowić czy wpływ języka obcego jest negatywnym zjawiskiem, które wypacza polską kulturę? Bez wątpienia na tak postawione pytanie zdania będą podzielone. Jedni mogą uważać, iż jest to jawne zacieranie polskości, a zwłaszcza kaleczenie polskiego języka. Inni zaś w całej tej sytuacji doszukiwać się mogą korzyści dla polskiej młodzieży, wynikających z znajomości języków obcych, jakże przydatnych w przyszłości. Zostając przy temacie młodzieży poruszyć należy jeszcze jedną kwestię. Co dzieje się z polską muzyką i filmem? Dlaczego polscy artyści są niedoceniani przez tutejsze społeczeństwo? Co kryje się za fenomenem takich gwiazd jak Britney Spears czy Jacka Nicholsona? I wreszcie czy polscy aktorzy i muzycy są naprawdę aż tak niekompetentni w swojej dziedzinie? Płyty czy filmy zagranicznych produkcji nieustannie zalewają polski rynek. Społeczeństwo, nawet starsze pokolenia, chętniej sięgają po filmy z udziałem Antonia Banderasa niż chociażby Jerzego Stuhra. Podobnie dzieje się z muzyką. Światowe "gwiazdy" dla wielu z nas są wzorem godnym naśladowania. Jednak czego o polskiej tradycji dowiemy się z zagranicznej produkcji? Odpowiedź na to pytanie nasuwa się sama. Obce produkcje nie są w stanie odtworzyć odbiorcom panującej w Polsce rzeczywistości. W żaden sposób też nie mogą wyrazić naszych uczuć i emocji jakie odczuwamy w danej chwili. Jednak i tak między innymi dzięki Polakom zwiększa się popyt na produkty zachodnie. Wpływ kultury amerykańskiej oraz innych państw widoczny jest niemal we wszystkich dziedzinach życia społeczeństwa polskiego. Czym bowiem była by telewizja polska bez amerykańskiego filmu akcji, polski teatr bez sztuki opartej na zagranicznym przekładzie czy samochód wyprodukowany w Polsce bez części sprowadzonych z zagranicy?

W ostatnich latach na społeczeństwo, także polskie ogromny wpływ wywierają wszelkiego rodzaju nowinki technologiczne. Chodzi tu głównie o jakże popularny Internet, który jest źródłem wszelkich informacji. Internet także i w Polsce stał się częścią wielkiej, masowej kultury. Kilkakrotnie klikając myszką dowiemy się co dzieje się obecnie w okolicy naszego miejsca zamieszkania, jaki jest repertuar kinowy na nadchodzący tydzień, czy o ile wzrosną ceny polskich produktów. Internet to także możliwość zrobienie zakupów, obejrzenia dobrego filmu, posłuchania najnowszej płyty i to co najważniejsze bez wychodzenia z domu. Czy jednak taka wygoda wpływa dobrze na człowieka? A co z wyjściem do kina, spotkaniami ze znajomymi, obejrzeniem na żywo sztuki teatralnej? Przecież to wszystko jest właśnie częścią kultury. Otóż taka forma spędzania wolnego czasu staje się coraz mniej popularna. Młodzież, choć nie tylko, woli ten czas poświęcić na wirtualne pogaduchy. Przez to trudniej jest nawiązać kontakt z kimś nowo poznanym, trudniej jest spojrzeć rozmówcy w oczy, bo wszystko oparte jest na kłamstwie i obłudzie. Wyjścia do kina czy teatru.no cóż, jest to tylko marnowaniem jakże cennego czasu. Bez wątpienia wszystko to prowadzi do zatracenia się polskiego obywatela w świecie techniki, do zatarcia się dwóch zupełnie odmiennych światów: fikcji i rzeczywistości.

Kultura polska, która coraz częściej stawia na obcość, zachowuje w niewielkim stopniu swoją odrębność i pewien indywidualizm. Pośród społeczeństwa polskiego możemy zaobserwować jednostki, niestety już jednostki, które z oddaniem i zapałem poświęcają się utrzymaniu tradycji. Odwiedzając biblioteki, pośród półek z książkami, dostrzeżemy krzątających się pasjonatów literatury polskiej. To właśnie im największą radość i satysfakcję sprawia przeglądanie i czytanie z zapałem kolejnych tomów poezji, w celu odszukania wiersza wyrażającego ich obecny stan duszy. Wypożyczając doskonałe powieści Mickiewicza czy Słowackiego, które są niedoścignionym źródłem informacji o polskiej kulturze stają się jej mecenasami. Polskie kino i teatr też nie odchodzą jeszcze całkowicie w zapomnienie. Reżyserzy kinowi, tacy jak na przykład Andrzej Wajda, Agnieszka Holland oraz efekty ich ciężkiej pracy stają się polskim "towarem" eksportowym. Bo któż na świecie nie zna Wajdy, zdobywcy honorowego Oscara, kto nie widział jego filmu Katyń , który nie tylko ukazuje tragiczną historię Polski, ale też kształtowanie się kultury i tradycji polskiej. Ogromną i niewątpliwie niepodważalną rolę w szerzeniu kultury polskiej odgrywają miejskie ośrodki kultury. Pracownicy ich z ogromnym zapałem, zaangażowaniem i poświęceniem organizują wieczory poetyckie, spektakle, wystawy malarskie, by uwrażliwić mieszkańców miasta na te dziedziny życia. Smuci jednak fakt, iż coraz mniej osób obecnych jest na takich spotkaniach. Podobnie jest z muzeami czy skansenami. Choć są to miejsca przesiąknięte polską kulturą, to jednak miejsca puste. Tylko czasami między kolejnymi obrazami, rzeźbami przemkną znudzeni uczniowie. W wielowiekową kulturę polską wpisuje się także kilka ważnych świąt, wśród nich Boże Narodzenie. Są to typowe tradycyjne, polskie święta spędzone w rodzinnym gronie. Ubieranie choinki, dzielenie się opłatkiem, kolacja wigilijna pełna typowych polskie potrawy (kapusta z grochem, pierogi, barszcz), śpiewanie kolęd to najważniejsze czynności podczas tych świąt wpisane w naszą kulturę.

Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż kultura polska, która kształtuje się na przestrzeni wieków coraz szybciej ulega przeobrażeniom i wpływom obcych kultur. Dzięki łatwemu przekazowi następuje zacieranie się barier kulturalnych. Dlaczego tak się dzieje??? Niewiadomo!!! Może społeczeństwo polskie chce podążać za duchem czasu, a może chce, by naród polski stał się jak mówi młodzież "trendy". Dynamiczny napływ kultury obcej, zwłaszcza amerykańskiej, kształtuje wiele naszych zachowań i postaw oraz wpływa na styl współczesnej sztuki. Wydaje się, że kolejne lata, stulecie nic nie zmienią w tej kwestii. Obserwując jak świat zmierza ku komercjalizacji możliwa przyszłość kultury polskiej skazana będzie na wpływy obce i nieustanny rozwój technologii. Następne pokolenia o Mickiewiczu czy jego następcach dowiedzą się jedynie ze szklanego ekranu monitora. Jednak zdecydowanie inne, odmienne są oczekiwania większości społeczeństwa polskiego. Polacy bez wątpienia pragną nie tylko zachować, ale przede wszystkich rozwijać swoją kulturę. Chcą być jej wyrazicielami i wpisywać się w jej kręgi. Aby przedłużyć naszą kulturę, a nawet spróbować zahamować obce wpływy obywatele polscy muszą ciągle dbać o zachowanie własnej tradycji i odrębności tak, by nie zatracić ogromnego dziedzictwa kulturowego jakie posiadają. Niechaj zakończeniem rozważań będą słowa znanego humanisty, filozofa, lekarza Antoniego Kępińskiego: