Stoj�c na mo�cie spinaj�cym oba brzegi rzeki Liwiec i wpatruj�c si� w leniwie tocz�ce si� wody ani nam do g�owy nie przyjdzie, �e to w�a�nie tu znajdowa�a si� historyczna granica dw�ch wielkich krain Mazowsza i Podlasia. Po jednaj stronie Polska, po drugiej Litwa. Granica granic�, a ludzie lud�mi. Dlatego nie by�a ona w stanie powstrzyma� swobodnego przep�ywu towar�w, kolonist�w czy nowinek, id�cych wraz z osadnikami, kt�rzy licznie, zw�aszcza po unii personalnej mi�dzy obu krajami lokowali si� na ziemi podlaskiej.

Ale uprzedzamy kolejno�� chronologiczn� fakt�w. Mazowsze pocz�tkowo tworz�ce jedno�� z Polsk�, w latach 1138-1526 zaistnia�o jako samodzielne ksi�stwo. Sta�o si� tak na mocy testamentu Boles�awa Krzywoustego, kt�ry podzieli� kraj na dzielnice. Obszar po obu stronach �rodkowej Wis�y przypad� Boles�awowi IV K�dzierzawemu, a po �mierci jego jedynego syna liszka, m�odszemu bratu Kazimierzowi II Sprawiedliwemu. Potem rz�dzili tu kolejno ksi���ta piastowscy, potomkowie Kazimierza. Do najs�ynniejszych nale�a� Konrad I Mazowiecki , kt�ry w roku 1226 sprowadzi� Krzy�ak�w. Inni z wielkich w�adc�w to: Ziemowit III, organizator w 1337 roku zjazdu prawodawczego w Socha-czewie, oraz wspieraj�cy pod Grunwaldem Jagie��� ksi��� Janusz I. W 1526 roku umar� bezpotomnie ostatni ksi��� mazowiecki Janusz III. Ca�e Mazowsze na mocy wcze�niejszych porozumie� i uk�ad�w zosta�o wcielone do Korony Kr�lestwa Polskiego. Po unii lubelskiej w 1569 roku dzielnica sta�a si� centralnym rejonem Rzeczpospolitej Obojga Narod�w. W wiekach XVI -XVIII sk�ada�o si� ono z trzech wielkich ziem: p�ockiej, rawskiej i mazowieckiej. Szczytem dominacji Mazowsza nad reszt� kraju by�o przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy w 1596 roku przez kr�la Zygmunta III Waz�. Wr��my jednak nad graniczn� rzek� Liwiec. Nieopodal we wsi Liw znajdowa�a si� w �redniowieczu wa�na strategicznie stra�nica strzeg�ca przeprawy na trakcie z Mazowsza na Litw�. Gr�d ksi���cy w ziemi czerskiej by� siedzib� kasztelana. Prawa miejskie otrzyma� dopiero na pocz�tku XV wieku. W po�owie XV wieku za�o�ono obok drugie miasto zwane Nowym Liwem, oba rozwija�y si� pr�nie dzi�ki handlowi zbo�em i rzemios�u. Po "potopie szwedzkim" w XVII wieku odrodzi� si� ju� tylko jeden Liw. Podczas powstania listopadowego stoczono tu zwyci�sk� bitw� z Moskalami. Do atrakcyjnych turystycznie zabytk�w znajduj�cych si� w Liwie nale�y zamek gotycki z pocz�tk�w XIV wieku. Nale�a� on kiedy� do najpot�niejszych warowni na Mazowszu i zabezpiecza� kraj od �upie�czych najazd�w wojowniczych Ja�wing�w i Litwin�w. W po�owie XVI wieku rozbudowano go na polecenie �ony kr�la Zygmunta I Starego - S�awnej Bony. Zamek w Liwie by� twierdz� nizinn� , usytuowana na sztucznym wzg�rzu oblanym dooko�a wod�. Robotami przy jego wznoszeniu kierowa� s�ynny mistrz kamieniarski, budowniczy zamk�w Nicolas. Podczas inwazji skandynawskiej zniszczony. Po latach, ruiny fortecy zabezpieczono. Odbudowano wie��, cz�� mur�w obronnych oraz barokowy budynek dawnej siedziby starosty. Obecnie na zamku znajduje si� muzeum- zbrojownia. Na temat twierdzy mazowieckiej powsta�o wiele legend. Mi�dzy innymi: o tajnych podziemiach ��cz�cych zamek z W�growem; o �pi�cych w jarnickich wzg�rzach rycerzach, kt�rzy obudz� si� w chwili niebezpiecze�stwa zagra�aj�cego Ojczy�nie; o z�ym wyprowadzaj�cym ludzi na bagna. Historia bitew nad Liwcem w 1831 r. ma bogate przekazy.

Po drugiej stronie rzeki, ju� na terenie historycznego Podlasia znajduje si� r�wnie atrakcyjne pod wzgl�dem turystycznym miasto W�gr�w. Odleg�o�� mi�dzy osadami jest niewielka, dlatego te� zwiedzanie mo�na po��czy� i przeprowadzi� nawet jednego dnia. Miasto W�gr�w rozwin�o si� z osady targowej za�o�onej przy wa�nych szlakach handlowych. Pierwsze wzmianki pisane pojawiaj� si� w 1414 roku z okazji fundacji ko�cio�a parafialnego. W 1441 roku ksi��� mazowiecki Boles�aw IV nadaje wsi prawa miejskie. W XVI wieku miasto staje si� wa�nym o�rodkiem reformacji. Dzia�ali tu pr�nie Arianie. Tu wyk�ada� ich wybitny przyw�dca Marcin Krowicki. W mie�cie znajdowa�a si� zar�wno szko�a jak i ich drukarnia, gdzie sk�adano dzie�a Piotra z Goni�dza, jednego z najbardziej radykalnych dzia�aczy i ideolog�w ariani-zmu polskiego. Dzia�alno�� innowierc�w odbywa�a si� pod mo�n� opiek� w�a�cicieli miasta Kiszk�w, p�niej Radziwi��w. Poza aria�skim istnia�y tu zbory: kalwi�ski i lutera�ski. Okres ich �wietno�ci sko�czy� si� po obj�ciu w 1664 roku osady przez katolickich Krasi�skich, kt�rzy sprowadzili zakony wyznania rzymskiego w celu nawracania odst�pc�w religijnych.

W W�growie rozegra�a si� pod koniec stycznia i na pocz�tku lutego 1863 roku bitwa, kt�ra zapisa�a si� w historii Polski jako chlubna karta. Epizod obrony W�growa, oraz dzia�a� w jego okolicy odbi� si� szerokim echem w ca�ym kraju. My�l�, �e warto co� na ten temat wiedzie� wi�cej. 21 stycznia 1863 roku naczelnik powsta�czy okr�g�w Soko�owa i W�growa W�adys�aw Jab�onowski zdo�a� zgromadzi� w mie�cie trzystu powsta�c�w i w ci�gu tygodnia dzi�ki zg�aszaniu si� licznych ochotnik�w oraz nap�ywowi dalszych oddzia��w zwi�kszy� dziesi�ciokrotnie liczb� �o�nierzy. W�gr�w przekszta�ci� si� w wielki ob�z wojskowy, w kt�rym stacjonowa�o oko�o 3,5 tysi�ca ludzi, niestety tylko 800 z nich posiada�o bro� paln�. Nieprzyjaciel do�� szybko zorientowa� si�, i� skoncentrowano tu znaczne oddzia�y powsta�cze i skierowa� w t� stron� doborowy oddzia� w sile trzech szwadron�w jazdy, trzech kompani piechoty i sze�ciu dzia�, razem ponad tysi�c �o�nierzy. Zast�pca Jab�onowskiego Jan Matli�ski wydzieli� dwie grupy os�onowe, og�em oko�o 1,5 tysi�ca ludzi, a w mie�cie pozostawili reszt� - 2 tysi�ce. Do pierwszego starcia dosz�o 31 stycznia 1863 roku ko�o Mokobod. Po wymianie ognia powsta�cy wycofali si� do W�growa pozostawiaj�c 100 ludzi w os�onie. Ci ratuj�c si� przed okr��eniem uciekli w kierunku Soko�wa Podlaskiego. Nazajutrz 1 lutego ponownie dosz�o do potyczki, ale rym razem wycofali si� Rosjanie. O godzinie 5-tej przeszli jednak do kontrnatarcia i po raz kolejny zaj�li Mokobody. Atak powsta�c�w zosta� odparty. Marsz na W�gr�w podj�li Moskale 2 lutego o godzinie 8 rano. Miasto po�o�one mi�dzy wzg�rzami stanowi�o niedogodny punkt obrony. W tym kotle Rosjanie zamkn�li ponad 2 tysi�ce rebeliant�w. Gwa�towny atak wywo�a� panik�, ranny zosta� Jab�onowski. Pod os�on� 600 �o�nierzy pozostali rozpocz�li odwr�t w kierunku Grochowa. Ostatni epizod dramatu rozegra� si� na cmentarzu, na kt�ry wycofali si� powsta�cy. O godzinie 2 po po�udniu W�gr�w zaj�y wojska carskie. To tyle o tych heroicznych zmaganiach.

W odr�nieniu od innych miast W�gr�w posiada nie tylko bogat� histori�, ale r�wnie� liczne zabytki. Ko�ci� famy wzniesiony w latach 1703- 1706 przez architekta Tylmana z Gamaren. Zachowa� ze starej �wi�tyni szesnastowieczne przypory i boczne wie�yczki oraz bram� barokow� z popiersiami Herkulesa i Diany. Wn�trze ko�cio�a posiada sklepienie kolebkowe, bogato rze�bione stalle i cenne polichromie M. Palioniego z pocz�tku XVIII wieku. Wcze�niej zbudowano inny barokowy ko�ci� i klasztor proreformacki z charakterystycznym wieszanym ch�rem. W ko�ciele �w. Piotra i Paw�a znajduje si� na plebanii legendarne zwierciad�o Twardowskiego. Nie jest ono zwyk�ym lustrem. Wykonane jest ze stopu antymonu, bizmutu i miedzi. Oprawiono w XVIII wieku w ozdobn� ram�, na kt�rej znajduje si� napis: "W tym zwierciadle Twardowski pokazywa� czarnoksi�skie sztuki, ale godzi� je z czci� bosk�". W owym lustrze ukaza�a si� podobno kr�lowi Zygmuntowi Augustowi jego zmar�a �ona Barbara Radziwi�owa. Obraz odbijany przez zwierciad�o widoczny jest tylko z sze�ciu metr�w w odleg�o�ci. Do ciekawych zabytk�w W�growa nale�y "Dom Gda�ski" z pierwszej po�owy XVIII wieku, zbudowany przez kupc�w z Gda�ska jako zajazd. "Dom Lipski" z XVII wieku pobudowany w miejscu dawnej drukarni aria�skiej. Drewniana kaplica na cmentarzu ewangelickim, zbudowana w rekordowym tempie 24 godzin w 1679 roku. S� to miejsca szczeg�lnie warte zainteresowania.

Id�c wzd�u� rzeki Liwiec, na p�noc od W�growa, w Starejwsi znajduje si� przepi�kny pa�ac z po�owy XVIII wieku wybudowany w 1661 roku przez magnata litewskiego Bogus�awa Radziwi��a. P�niej znalaz� si� w r�ku takich rod�w jak: Krasi�scy, Swidzi�scy, Ossoli�scy, Jezierscy W pewnym okresie zajmowa� go nawet namiestnik, rosyjski ksi��� Galicyn. W 1843 roku przebudowany i zmodernizowany. Pa�ac jest trzykondygnacyjny z o�mioboczn� wie��. We wn�trzach kasetonowe stropy, neogotyckie portale i tak zwane maureta�skie sklepienie w sali balowej. W sk�ad zespo�u pa�acowego wchodz�: brama z XVIII wieku, oficgna� XIX wieku, pozosta�o�ci umocnie� ziemnych, oraz przepi�kny park w kt�rym to znajduje si� s�ynny na okolic� wi�z o siedmiometrowym obwodzie. W miejscowo�ci tej, kt�ra przez wieki r�nie by�a nazywana: Ja�rimowicze, Krasny Dw�r czy wreszcie Starawie� istnieje te� neogotycki Ko�ci� z drugiej po�owy XIX wieku.

Okolice Liwca i miasta W�growa to istny raj dla sobotnio-niedzielnego turysty, kt�ry mo�e zrelaksowa� si� nad rzek�, zalewem, wyk�pa� si�, pop�ywa�, �owi� ryby. A gdy to znudzi - zwiedzi� zabytki pochodz�ce z r�nych wiek�w (XTV-XIX), pos�ucha� ciekawych legend, po prostu obcowa� z histori� w murach tych gmach�w. Kolejno�� w jakiej to zrobi nie ma wi�kszego znaczenia, gdy� ka�de z wy�ej wymienionych miejsc posiada sw�j, niezaprzeczalny urok. Zamek, pa�ac i Ko�cio�y gwarantuj�, i� nie b�dzie to nudna wyprawa. Gor�co polecam wszystkim tym dla kt�rych region nasz jest tylko bia�� kart� na mapie wojew�dztwa mazowieckiego, aby wygospodarowali potrzebny czas i odwiedzili te arcyciekawe miejsca.