W okolicach Grodziska, dok�adniej ko�o wsi Niewiadoma, w Gminie Sabnie tj. oko�o kilkunastu kilometr�w na p�n.-wsch. od Soko�owa Podlaskiego znajduj� si� �lady wczesno�redniowiecznego grodu obronnego. Powstanie i istnienie grodu ko�o Niewiadomej tradycja lokalna wi��e z bitnym plemieniem ba�tyjskim o d�wi�cznej nazwie Ja�wingowie. �w lud zamieszkiwa� naprawd� w �redniowieczu tereny p�n.-wsch. Podlasia a� po rzek� Bug. St�d wzi�a si� nazwa tego miejsca "Wa�y Ja�wing�w". Wed�ug legendy tak�e rzeczka Cetynia przep�ywaj�ca opodal grodu i wpadaj�ca do Bugu niedaleko uj�cia Nurca sw� nazw� wzi�a od ksi�niczki Cetynii. Dzieje kraju Ja�wing�w by�y w rzeczywisto�ci smutne i wi�za�y si� �ci�le z pobratymcami Prusami. W X wieku kraj �w p�aci� danin� ksia��tom ruskim, by w nied�ugim czasie usamodzielni� si� ponownie. Liczne grabie�cze najazdy Ja�wing�w sprowadzi�y na nich liczne decyzje odwetowe zar�wno w�adc�w polskich (Boles�awa Krzywoustego, Kazimierza Sprawiedliwego) jak i hospodar�w kijowskich. Popadaj�c w zale�no�� litewsk�, a p�niej w XIII wieku krzy�ack�, ulegli ostatecznemu podbojowi przez Zakon w roku 1283. Sta�o si� tak na skutek nieudanego powstania, kt�re wybuch�o w 1260 roku i z przerwami trwa�o przez dwadzie�cia lat. Zjednoczone resztki walecznych niegdy� Prus�w i Ja�wing�w uleg�y po nier�wnej acz zaci�tej walce przewa�aj�cemu przeciwnikowi. Niedobitki plemienia przenios�y si� pod koniec XIII wieku na Litw� uciekaj�c z zagro�onych teren�w, by tam ca�kowicie zasymilowa� si� z miejscowym �ywio�em. Przetrwali jednak Ja�wingowie w podaniach i legendach do dnia dzisiejszego. W latach sze��dziesi�tych i siedemdziesi�tych XX w. prowadzono wykopaliska archeologiczne �rodkowego Pobu�a, a w szczeg�lno�ci grodu w Niewiadomej. Na ich podstawie ustalono, i� pierwszy gr�d powsta� tu w VI-VII wieku. Zbudowano go na cyplu. Broniony by� od strony przylegaj�cych p�l fos� oraz prymitywn� konstrukcj� drewnian�. Fosa mia�a szeroko�� oko�o 3 metr�w. Od strony rzeczki Cetynii, wok� nadsypane by�y wa�y ziemne powsta�e przez wybranie p�ytkiej fosy na skraju majdanu. W ten spos�b fosa otacza�a osad� od wewn�trz, b�d�c zarazem zbiornikiem wodnym w razie zagro�enia. Brak zabudowa� w �rodku daje jasno do zrozumienia, i� gr�d pe�ni� rol� refugialn�, czyli w razie napa�ci tam gromadzi�a si� miejscowa ludno��, by w jego umocnieniach przeczeka� zagro�enie. Na prze�omie X/XI wieku tereny Zachodniego Podlasia wesz�y w sk�ad monarchii wczesnofeudalnej Mieszka I Boles�awa Chrobrego, by w latach 1017-1022 zosta� opanowane przez ksi���t ruskich. Poprzez wieki XI-XIII tereny Podlasia by�y ustawicznie naje�d�ane przez s�siad�w : Ja�wing�w, Rusin�w, Polak�w, a p�niej Zakon Krzy�acki i Litw�. Jeszcze w X wieku gr�d w Niewiadomej powa�nie przebudowano pot�nie go fortyfikuj�c. Zniwelowano w�wczas powierzchni� starego grodu, zasypano fos� od strony p�l i znacznie powi�kszono majdan. Jego wymiary wynios�y 175 na 140 metr�w. Dost�pu do niego broni�y pot�ne wa�y, oddzielone fosami od wa�u okalaj�cego. Wzniesiono je z ziemi i drewna. Cz�� najstarsz� zbudowano w konstrukcji rusztowej. Wok� cypla umocniono kamieniami polnymi stare wa�y ziemne i przerobiono fos� zewn�trzn�. Od p�d.-wsch. usypano z ziemi wa� os�onowy, kt�ry na koronie r�wnie� ob�o�ono kamieniami. Stron� wschodni� grodu nara�on� najbardziej na ataki umocniono najsilniej. To tu najcz�ciej dokonywano poprawek systemu obronnego. Wa� u podstawy mia� szeroko�� oko�o 4 metr�w i daleko mu by�o do grubo�ci wa��w Gniezna czy Poznania. Drewniana konstrukcja uleg�a po�arowi, po kt�rym podwy�szono kamieniami szczyt wa�u, a nast�pnie ca�o�� obsypano od zewn�trz grubym p�aszczem gliny. Gr�d z tak skomplikowanym systemem umocnie� funkcjonowa� oko�o dw�ch wiek�w. Wej�cie do twierdzy znajdowa�o si� po stronie poludniowej pomi�dzy wa�em os�onowym i dochodz�cym do niego ko�cem wa�u dookolnego. Pierwotne wzg�rze zosta�o w tej cz�ci poszerzone nadsypano bowiem skarp� nad dolin� Cetynii, na niej wznosz�c wa� je os�aniaj�cy. Wygl�d bramy jest trudny do odtworzenia. �lady czterech s�up�w oraz spalonych belek pozwalaj� stwierdzi�, �e by�a ona d�uga na pi�� metr�w, a szeroka na dwa. �lady cz�stych po�ar�w wskazuj�, �e wr�g niejednokrotnie pr�bowa� zdoby� gr�d. Nie mo�na wykluczy� i wypraw Ja�wing�w. Na terenie grodu odkryto niezbyt liczny materia� zabytkowy. Przewa�a�y u�amki ceramiki. Do warto�ciowych znalezisk nale�y ostroga �elazna. Analogiczne okazy pochodz�ce z Zamojszczyzny i Wielkopolski datowane s� na si�dmy wiek. Jest to typowa ostroga zachodnios�owia�ska Osady otwarte i cmentarzyska znajduj�ce si� w tej okolicy wskazuj�, i� przebywaj�ca na tych terenach ludno�� na przestrzeni VI-XII wieku by�a mieszana, zar�wno zachodnio-, jak i wschodnios�owia�ska, z przewag� tej ostatniej. Wsp�czesne resztki grodziska znajduj� si� na wzg�rzu, cyplowato wysuni�tym w dolinie Cetynii. Stoki cypla s� do�� strome spadaj�ce urwiskiem ku rzece. Zachowa�y si� do dzi� wa�y okalaj�ce gr�d oraz przedzielaj�ca je fosa, do dzi� na pewnych odcinkach zalana wod�. �rodek grodziska poro�ni�ty jest traw�, wa�y cz�ciowo zalesione, cz�ciowo ods�oni�te zachowa�y si� w niekt�rych miejscach do znacznej wysoko�ci, a skomplikowany system umocnie� ju� po powierzchownym obejrzeniu budzi podziw. Kiedy staniesz po�rodku majdanu i zamkniesz na chwil� oczy poczujesz przepajaj�ce Ci� brzemi� odleg�ych czas�w oraz niezapomniany czar tego przepi�knego zak�tka Podlasia.

Strona: | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |