Oczekiwania a mo�liwa przysz�o�� polskiej kultury

Kultura przez wi�kszo�� badaczy czy filozof�w rozumiana jest jako ca�okszta�t duchowego i materialnego dorobku spo�ecze�stwa, og�, zar�wno materialnych, jak i niematerialnych, wytwor�w ludzkich. Jak twierdz� inni kultura jest z�o�on� ca�o�ci�, kt�ra obejmuje nie tylko wiedz�, ale te� wierzenia, sztuk�, moralno��, prawa, obyczaje oraz inne zdolno�ci i nawyki nabyte przez ludzi jako cz�onk�w spo�ecze�stwa. Kultura jest tworem zbiorowym i obejmuje ca�e ludzkie �ycie. Podobnie jak otaczaj�ca nas rzeczywisto�ci podlega ci�g�ym zmianom i przekszta�ceniom. Warto wi�c postawi� sobie pytanie czym�e bez kultury by�oby ludzkie �ycie?

Kultura w �yciu ka�dego cz�owieka odgrywa znacz�c� rol�. To ona kszta�tuje w nim pewne postawy i zachowania, jest wyznacznikiem og�lnie przyj�tych norm i zasad. Dzi�ki niej ka�dy z nas potrafi dostrzec to, co do tej pory by�o nieosi�galne, co wykracza�o poza ludzkie mo�liwo�ci. Kultura wyra�a cz�owieka, jego potrzeby i oczekiwania. Jest wi�c zewn�trznym wyrazem duszy, drog� do poznania ludzkiego. Ponadto jest sposobem istnienia i bytowania na ziemi oraz przetrwania w trudnej i wymagaj�cej rzeczywisto�ci. Kszta�tuje w nas wiar� w ide� czy nauk� czy sztuk� i to w�a�nie jej zawdzi�czamy rozw�j ludzkiej natury. Odzwierciedla si�� i pot�g� narodu. Kultura nie jest jedynie domen� tworz�cych j� artyst�w. Jej wp�ywy mo�emy obserwowa� niemal w ka�dej dziedzinie �ycia.

Znaj�c i rozumiej�c ju� poj�cie kultury nale�y w tym miejscu naszych rozwa�a� zastanowi� si� nad oczekiwaniami i mo�liw� przysz�o�ci� polskiej kultury. Styl �ycia i mentalno�� Polak�w kszta�towa�y si� przez ponad tysi�c lat. Narodowa kultura rodzi�a si� pod wp�ywem wielu r�norodnych tradycji. Przenikanie si� obcych kultur mo�na by�o obserwowa� np. w strojach, zwyczajach, zachowaniach, a nawet budowlach. Nar�d polski ch�tnie te� interesowa� si� i korzysta� z osi�gni�� obcych tw�rc�w, zar�wno poet�w, pisarzy czy malarzy, muzyk�w. To wszystko z�o�y�o si� na to, i� kultura polska ci�gle ewoluowa�a i ulega�a przeobra�eniom, a co za tym idzie stawia�a przed spo�ecze�stwem nowe oczekiwania i mo�liwo�ci. W�wczas stanowi�a ona pewn� odr�bno��, mia�a swoje wyra�ne granice. A jak sytuacja wygl�da obecnie? Jakie oczekiwania stawia spo�ecze�stwo przed polsk� kultur�? Czy przysz�o�� jej napawa nas optymizmem?

Wydawa� by si� mog�o, i� granice kultury polskiej na tle ca�ej Europy oraz innych kontynent�w, zw�aszcza Ameryki, ulegaj� powolnemu zatarciu. Ci�gle bowiem mo�emy obserwowa� nap�yw obcych produkt�w na rynek polski. Jednak niestety wraz z fal� zachodniego towaru Polacy powoli przejmuj� zachodni styl �ycia, spos�b zachowania, post�powania i (o zgrozo!) zupe�nie now� i nieznan� nam tradycj�. Najwi�ksza fala nowo�ci nap�ywa do nas z Ameryki P�nocnej, a dok�adniej ze Stan�w Zjednoczonych. To w�a�nie kultura ameryka�ska sta�a si� dla Polak�w �r�d�em inspiracji. Przejmujemy z niej niemal wszystko i niemal z ka�dej dziedziny �ycia. I tak cho�by znane w Ameryce �wi�to Halloween obchodzone przed dniem Wszystkich �wi�tych. W Polsce jeszcze w latach 80 zupe�nie nieznane. Coraz cz�ciej jednak obserwujemy jak organizowane s� spotkania, na kt�rych go�cie przychodz� przebrani w stroje budz�ce groz� i strach. Przed domami za� ustawiane s� dynie, kt�re w tym dniu pe�ni� rol� lampy. Dziwne wi�c wydaje si�, i� polskie dzieci nie przej�y jeszcze zwyczaju chodzenia po domach i zbierania cukierk�w, lecz mo�na przypuszcza�, �e to tylko kwestia czasu. Kolejnym przyk�adem obcych wp�yw�w na polsk� kultur� s� tak zwane "bary szybkiej obs�ugi", w kt�rych serwuje si� posi�ki zupe�nie odbiegaj�ce od polskich upodoba� kulinarnych. Bo czy s�ynny hot dog (w wolnym t�umaczeniu "gor�cy pies") to typowo polskie danie? Czy jednak nie lepiej zast�pi� go tradycyjnym, polskim i dobrze wszystkim znanym kotletem schabowym? Niestety ta praktyka nie jest wprowadzana w �ycie. Niemal w ka�dym wi�kszym mie�cie widzimy s�ynne "restauracje" Mc Donald's czy KFC , kt�re wype�nione s� po brzegi klientami. Miejmy jednak nadziej�, �e wkr�tce sko�cz� si� czasy, kiedy to g��wn� atrakcj� wycieczki szkolnej jest wizyta w Mc Donald's . Kultur� polsk� tworz� nie tylko bary szybkiej obs�ugi czy ameryka�skie �wi�ta, ale te� oryginalne i specyficzne s�ownictwo zaczerpni�te rodem zza oceanu. Chyba nie ma ju� w Polsce ludzi, kt�rzy nie wiedz� co znaczy s�ynne i jak�e popularne yes czy no. Coraz cz�ciej z ust os�b starszych mo�emy us�ysze� "polskie" ok jako wyraz akceptacji. Zas�b s�ownictwa polskiej m�odzie�y nie ogranicza si� jedynie do kilku kr�tkich i nieporadnych s��w. Ich leksyka jest nadzwyczaj bogata i rozwini�ta. Dla nich takie zwroty jak great , hello , no problem , very good stanowi� swoisty system znak�w potrzebnych do porozumiewania si� ze znajomymi. Przypuszcza� mo�na, i� zupe�nie obce i nic nieznacz�ce s� im staropolskie wujna (�ona brata matki) czy nyniejszy (obecny). Jednak w tym miejscu nale�y si� g��biej zastanowi� czy wp�yw j�zyka obcego jest negatywnym zjawiskiem, kt�re wypacza polsk� kultur�? Bez w�tpienia na tak postawione pytanie zdania b�d� podzielone. Jedni mog� uwa�a�, i� jest to jawne zacieranie polsko�ci, a zw�aszcza kaleczenie polskiego j�zyka. Inni za� w ca�ej tej sytuacji doszukiwa� si� mog� korzy�ci dla polskiej m�odzie�y, wynikaj�cych z znajomo�ci j�zyk�w obcych, jak�e przydatnych w przysz�o�ci. Zostaj�c przy temacie m�odzie�y poruszy� nale�y jeszcze jedn� kwesti�. Co dzieje si� z polsk� muzyk� i filmem? Dlaczego polscy arty�ci s� niedoceniani przez tutejsze spo�ecze�stwo? Co kryje si� za fenomenem takich gwiazd jak Britney Spears czy Jacka Nicholsona? I wreszcie czy polscy aktorzy i muzycy s� naprawd� a� tak niekompetentni w swojej dziedzinie? P�yty czy filmy zagranicznych produkcji nieustannie zalewaj� polski rynek. Spo�ecze�stwo, nawet starsze pokolenia, ch�tniej si�gaj� po filmy z udzia�em Antonia Banderasa ni� chocia�by Jerzego Stuhra. Podobnie dzieje si� z muzyk�. �wiatowe "gwiazdy" dla wielu z nas s� wzorem godnym na�ladowania. Jednak czego o polskiej tradycji dowiemy si� z zagranicznej produkcji? Odpowied� na to pytanie nasuwa si� sama. Obce produkcje nie s� w stanie odtworzy� odbiorcom panuj�cej w Polsce rzeczywisto�ci. W �aden spos�b te� nie mog� wyrazi� naszych uczu� i emocji jakie odczuwamy w danej chwili. Jednak i tak mi�dzy innymi dzi�ki Polakom zwi�ksza si� popyt na produkty zachodnie. Wp�yw kultury ameryka�skiej oraz innych pa�stw widoczny jest niemal we wszystkich dziedzinach �ycia spo�ecze�stwa polskiego. Czym bowiem by�a by telewizja polska bez ameryka�skiego filmu akcji, polski teatr bez sztuki opartej na zagranicznym przek�adzie czy samoch�d wyprodukowany w Polsce bez cz�ci sprowadzonych z zagranicy?

W ostatnich latach na spo�ecze�stwo, tak�e polskie ogromny wp�yw wywieraj� wszelkiego rodzaju nowinki technologiczne. Chodzi tu g��wnie o jak�e popularny Internet, kt�ry jest �r�d�em wszelkich informacji. Internet tak�e i w Polsce sta� si� cz�ci� wielkiej, masowej kultury. Kilkakrotnie klikaj�c myszk� dowiemy si� co dzieje si� obecnie w okolicy naszego miejsca zamieszkania, jaki jest repertuar kinowy na nadchodz�cy tydzie�, czy o ile wzrosn� ceny polskich produkt�w. Internet to tak�e mo�liwo�� zrobienie zakup�w, obejrzenia dobrego filmu, pos�uchania najnowszej p�yty i to co najwa�niejsze bez wychodzenia z domu. Czy jednak taka wygoda wp�ywa dobrze na cz�owieka? A co z wyj�ciem do kina, spotkaniami ze znajomymi, obejrzeniem na �ywo sztuki teatralnej? Przecie� to wszystko jest w�a�nie cz�ci� kultury. Ot� taka forma sp�dzania wolnego czasu staje si� coraz mniej popularna. M�odzie�, cho� nie tylko, woli ten czas po�wi�ci� na wirtualne pogaduchy. Przez to trudniej jest nawi�za� kontakt z kim� nowo poznanym, trudniej jest spojrze� rozm�wcy w oczy, bo wszystko oparte jest na k�amstwie i ob�udzie. Wyj�cia do kina czy teatru.no c�, jest to tylko marnowaniem jak�e cennego czasu. Bez w�tpienia wszystko to prowadzi do zatracenia si� polskiego obywatela w �wiecie techniki, do zatarcia si� dw�ch zupe�nie odmiennych �wiat�w: fikcji i rzeczywisto�ci.

Kultura polska, kt�ra coraz cz�ciej stawia na obco��, zachowuje w niewielkim stopniu swoj� odr�bno�� i pewien indywidualizm. Po�r�d spo�ecze�stwa polskiego mo�emy zaobserwowa� jednostki, niestety ju� jednostki, kt�re z oddaniem i zapa�em po�wi�caj� si� utrzymaniu tradycji. Odwiedzaj�c biblioteki, po�r�d p�ek z ksi��kami, dostrze�emy krz�taj�cych si� pasjonat�w literatury polskiej. To w�a�nie im najwi�ksz� rado�� i satysfakcj� sprawia przegl�danie i czytanie z zapa�em kolejnych tom�w poezji, w celu odszukania wiersza wyra�aj�cego ich obecny stan duszy. Wypo�yczaj�c doskona�e powie�ci Mickiewicza czy S�owackiego, kt�re s� niedo�cignionym �r�d�em informacji o polskiej kulturze staj� si� jej mecenasami. Polskie kino i teatr te� nie odchodz� jeszcze ca�kowicie w zapomnienie. Re�yserzy kinowi, tacy jak na przyk�ad Andrzej Wajda, Agnieszka Holland oraz efekty ich ci�kiej pracy staj� si� polskim "towarem" eksportowym. Bo kt� na �wiecie nie zna Wajdy, zdobywcy honorowego Oscara, kto nie widzia� jego filmu Katy� , kt�ry nie tylko ukazuje tragiczn� histori� Polski, ale te� kszta�towanie si� kultury i tradycji polskiej. Ogromn� i niew�tpliwie niepodwa�aln� rol� w szerzeniu kultury polskiej odgrywaj� miejskie o�rodki kultury. Pracownicy ich z ogromnym zapa�em, zaanga�owaniem i po�wi�ceniem organizuj� wieczory poetyckie, spektakle, wystawy malarskie, by uwra�liwi� mieszka�c�w miasta na te dziedziny �ycia. Smuci jednak fakt, i� coraz mniej os�b obecnych jest na takich spotkaniach. Podobnie jest z muzeami czy skansenami. Cho� s� to miejsca przesi�kni�te polsk� kultur�, to jednak miejsca puste. Tylko czasami mi�dzy kolejnymi obrazami, rze�bami przemkn� znudzeni uczniowie. W wielowiekow� kultur� polsk� wpisuje si� tak�e kilka wa�nych �wi�t, w�r�d nich Bo�e Narodzenie. S� to typowe tradycyjne, polskie �wi�ta sp�dzone w rodzinnym gronie. Ubieranie choinki, dzielenie si� op�atkiem, kolacja wigilijna pe�na typowych polskie potrawy (kapusta z grochem, pierogi, barszcz), �piewanie kol�d to najwa�niejsze czynno�ci podczas tych �wi�t wpisane w nasz� kultur�.

Podsumowuj�c powy�sze rozwa�ania stwierdzi� nale�y, i� kultura polska, kt�ra kszta�tuje si� na przestrzeni wiek�w coraz szybciej ulega przeobra�eniom i wp�ywom obcych kultur. Dzi�ki �atwemu przekazowi nast�puje zacieranie si� barier kulturalnych. Dlaczego tak si� dzieje??? Niewiadomo!!! Mo�e spo�ecze�stwo polskie chce pod��a� za duchem czasu, a mo�e chce, by nar�d polski sta� si� jak m�wi m�odzie� "trendy". Dynamiczny nap�yw kultury obcej, zw�aszcza ameryka�skiej, kszta�tuje wiele naszych zachowa� i postaw oraz wp�ywa na styl wsp�czesnej sztuki. Wydaje si�, �e kolejne lata, stulecie nic nie zmieni� w tej kwestii. Obserwuj�c jak �wiat zmierza ku komercjalizacji mo�liwa przysz�o�� kultury polskiej skazana b�dzie na wp�ywy obce i nieustanny rozw�j technologii. Nast�pne pokolenia o Mickiewiczu czy jego nast�pcach dowiedz� si� jedynie ze szklanego ekranu monitora. Jednak zdecydowanie inne, odmienne s� oczekiwania wi�kszo�ci spo�ecze�stwa polskiego. Polacy bez w�tpienia pragn� nie tylko zachowa�, ale przede wszystkich rozwija� swoj� kultur�. Chc� by� jej wyrazicielami i wpisywa� si� w jej kr�gi. Aby przed�u�y� nasz� kultur�, a nawet spr�bowa� zahamowa� obce wp�ywy obywatele polscy musz� ci�gle dba� o zachowanie w�asnej tradycji i odr�bno�ci tak, by nie zatraci� ogromnego dziedzictwa kulturowego jakie posiadaj�. Niechaj zako�czeniem rozwa�a� b�d� s�owa znanego humanisty, filozofa, lekarza Antoniego K�pi�skiego: